20. Yüzyil Türkiye Mimarligi

20. yüzyil dünyanin pek cok ülkesi icin oldugu gibi, Türkiye icin de toplumsal, ekonomik ve siyasal alanlarda degisimler, dönüsümler; özellikle de bilim, teknoloji ve sanat yolunda atilimlar cagi olmustur. Yasanan bu hizli gelismelerin yansimasi ülkemiz mimarliginda da görülmüstür. Yeni kitabi 20. Yüzyil Türkiye Mimarliginda Dogan Hasol, ülkemiz mimarliginin bu degisim ve gelisim sürecini, asagidaki basliklar altinda yer verilen 150ye yakin mimarin 190 yapisiyla örnekleyerek kronolojik sirayla anlatiyor.- 20. Yüzyila Dogru ve 20. Yüzyil Basi Türkiye Mimarligi- Birinci Ulusalci Mimarlik Akimi- Genc Cumhuriyetin Konugu Yabanci Mimarlar- 1930larda Caga Uygun Anlayis Modernlik Arayisi- 1940lar... Milli Mimari ya da Ikinci Ulusalci Mimarlik- 1950ler... ModernizmUluslararasi Üslup- 1960lar, 1970ler... Tekdüzelige Karsi Arayislar- 1980-2000 ArasiKüresellesme ve Neoliberalizm EtkileriDogan Hasolun, hazirligi yillar süren bir calismanin ürünü olan ve Cumhuriyet öncesi dönemi de icine alarak tüm 20. yüzyili kapsayan kitaba iliskin görüsleri söyle Bu kitap bir antoloji degildir. Sunulan yapilar, mimari degerlerinin yanisira dönemleri ve mimari anlayislari yansitabilecek sekilde belirlenmistir...Ülkenin yüz yillik mimarlik birikimini yorumlayarak gözler önüne sermeye baslamak ancak bir sayim-dökümle envanter olabilecekti. Bu sürec, kendi birikimimize, elimiz altindaki arsiv olanaklarina, yillarin belge ve bilgi birikimine karsin yine de kolay olmadi ve uzunca bir zamana yayildi. Degerlendirmeyi yapilar üzerinden kronolojik bir sistemle dönemler halinde belirlemek dogru görünüyordu; ülkedeki gelisim sürecleri de buna olanak veriyordu. Ancak mimarligi etkileyen faktörleri, ekonomik, toplumsal, siyasal sürecleri kesin dönemlere bölünmüs sekilde kaliplamak kolay olmadi. Bunlara paralel olarak yapilarin mimarlik anlayisi ve tarzi icin de dönemler arasinda girisimler, kaymalar olmasi kacinilmazdi. Üstelik mimarlikta yatirim karari, projelendirme süreci ve yapim evresinin, ülkemizdeki pek cok örnekte görüldügü gibi, bazen uzun yillara yayilmasi söz konusu olabiliyordu. Kitabin hazirlanmasina iliskin olarak sunu hemen eklemeliyim 1900-2000 yillari arasinda üretilmis, örnek olusturabilecek degerli yapitlarin tümünün kitapta verilenlerden ibaret olmadigini, sunulanlar disinda da pek cok örnek olabilecegini belirtelim. Verilen örnekler, kendi kisisel cabamizin yani sira daha cok büyük kentlerdeki kolay ulasilabilir ve mimari yayinlarda yer almis, bircogu ödüllü yapitlardan derlenmistir. Yapilarin seciminde akimlar ve dönemler hakkinda daha kolay fikir verebilecek yapitlarin secilmesi gözetildi. Bir noktayi daha belirtmekte yarar var Cevresiyle barisik olmayan bircok yapi da bazi iyi mimari niteliklerine karsin, bulunduklari yere ait olmadiklari gerekcesiyle secki disi birakilmistir. Bu kitap, son zamanlarda cok rastlanan, Türkiyede mimarlik var mi ki söylemine karsi, varligin kanitlanmasi ve belgeleme bakimindan da ciddi bir yer tutacaktir...Kitabin, son zamanlarda cok rastlanan, Türkiyede mimarlik var mi ki seklindeki söyleme karsi, varligin kanitlanmasi ve belgeleme bakimindan ciddi bir yeri olacagini düsünüyorum. O söylem biraz hakli, cokca haksizdir. Gecmis pek cok dönemde oldugu gibi, 20. yüzyilda da ülkemizde hic kuskusuz cok iyi mimarlik ürünleri ortaya konabilmistir. Ne var ki, bir yandan toplumumuzun egitim, görgü ve kültür düzeyi bunlari degerlendirmenin uzagindadir, bir yandan da iyi örnekler yogun gecekondulasma, kacak yapilasma ve plansizlik kargasasi icinde görünmez hale gelmistir. Baska bir nokta da toplumda ve siyasal yöneticilerimizde, degerlendirmenin yani sira mimari degerleri koruma konusundaki bilinc eksikligidir. Bilimsel yöntemlere, planlamaya ve mimarliga inanmayan, yalnizca kendi görgü, begeni ve bilgilerinin mimari yapitlari degerlendirmede ölcüt olabilecegini sanan kent ve ülke yöneticilerinin tutumlari nedeniyle nice degerler yitirilmistir. O nedenle, kitapta da örnekleri görülebilecegi gibi, 20. yüzyila iliskin bircok yapit ne yazik ki yikilarak yok edilebilmistir...